Czym jest RRSO, stopa procentowa i jej ryzyko?

Pamiętaj o RRSO - poznaj zasady oprocentowania pożyczek. Podpowiadamy, na co zwrócić uwagę.


Co to jest RRSO?

Przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu kredytu należy porównać atrakcyjność dostępnych ofert. W tym celu należy kierować się podawaną przez instytucje finansowe wysokością rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).

Dwie podstawowe zasady dotyczące posługiwania się wskaźnikiem RRSO:

  1. Im RRSO jest niższa tym dana oferta kredytowa jest bardziej atrakcyjna zarówno pod względem wysokości łącznego kosztu kredytu jak i rozkładu tego kosztu w czasie.
  2. Wykorzystanie RRSO jako wskaźnika pozwalającego porównać oferty kredytowe ma sens tylko wtedy, gdy porównywane kredyty mają ten sam okres kredytowania i ten sam rodzaj rat.

RRSO w zapisach ustawowych

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania, została wprowadzona w Polsce w 2001 roku Ustawą o kredycie konsumenckim (Dz.U.2011, nr 126, poz.715). Zgodnie z zapisami tej ustawy rzeczywista roczna stopa oprocentowania ilustruje „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażany jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym” (art.5. pkt 12). W intencji ustawodawcy wskaźnik ten powinien być pomocny w porównaniu i ocenie oferowanych kredytów.

Przy ustalaniu RRSO uwzględnia się „1) całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, z wyłączeniem opłat z tytułu niewykonania swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt oraz opłat innych niż cena nabycia towaru lub usługi, które konsument jest zobowiązany ponieść bez względu na sposób finansowania tego nabycia, oraz 2) koszty prowadzenia rachunku, z którego realizowane są spłaty, koszty przelewów i wpłat na ten rachunek, oraz inne koszty związane z tymi transakcjami, chyba że otwarcie rachunku nie jest obowiązkowe, a koszty rachunku zostały w sposób jasny, zrozumiały i widoczny podane w umowie o kredyt lub w innej umowie zawartej z konsumentem.” (art.25.1)

Sposób obliczania RRSO określono w załączniku nr 4 do Ustawy. Oblicza się ją zgodnie z następującym wzorem:

 

Poszczególne litery i symbole użyte we wzorze oznaczają:

X – RRSO;
m – numer kolejny ostatniej wypłaty raty kredytu;
k – numer kolejny wypłaty, zatem 1 ≤ k ≤ m;
Ck – kwotę wypłaty k;
tk – okres, wyrażony w latach lub ułamkach lat, między dniem pierwszej wypłaty a dniem każdej kolejnej wypłaty, zatem t1 = 0;
mʹ – numer kolejny ostatniej spłaty lub wnoszonych opłat;
l – numer kolejny spłaty lub wnoszonych opłat;
Di – kwotę spłaty lub wnoszonych opłat;
Si – okres, wyrażony w latach lub ułamkach lat, między dniem pierwszej wypłaty a dniem każdej spłaty lub wniesienia opłat.

Koszt kredytu a RRSO

Różnicę między kosztem kredytu a RRSO zilustrujemy na kilku bardzo prostych przykładach. Założenia wyjściowe:

  • kredyt 10.000 zł udzielony na rok;
  • oprocentowanie kredytu 10%;
  • spłata kredytu jednorazowa na koniec okresu kredytowania;
  • prowizja 10% płatna od razu (tzn. w momencie przyznania kredytu);
  • nie ma innych kosztów związanych z tym kredytem.

I.

W takiej sytuacji kredytobiorca „na rękę” otrzyma 9.000 zł (10.000 zł – 1.000 zł prowizji). Po roku odda 11.000 zł (10.000 zł kapitał + 1.000 zł odsetki). Koszt kredytu = (11.000zł / 9.000zł) -1 = 1,2(2) – 1 = 0,22 = 22,22%. Oznacza to, że za każdą otrzymana złotówkę, kredytobiorca musi zapłacić 22,22 gr.

Aby obliczyć RRSO dla tego przykładu należy znaleźć odpowiedź na pytanie: Jaka musiałaby być stopa procentowa aby 9.000 zł złożone na rocznej lokacie dało 11.000 zł. Obliczymy to w sposób następujący: RRSO = (11.000 zł / 9.000 zł) -1 = 1,2(2) – 1 = 0,22 = 22,22%[1]. Jak widać RRSO jest równa kosztowi kredytu. Jest to jednak sytuacja wyjątkowa - tylko w tak uproszczonym przykładzie RRSO jest równa kosztowi kredytu.

II.

Umowy kredytowe uwzględniają zazwyczaj spłatę kapitału i odsetek w ratach. Przyjmijmy zatem, że klient będzie spłacał kredyt w dwóch równych ratach, każda po 5.500 zł (5.000 zł spłata kapitału + 500 zł spłata oprocentowania; 2 x 5.500 = 11.000 zł). W takim przypadku RRSO nie będzie równa kosztowi kredytu. Koszt kredytu nadal wynosić będzie 2.000 zł (1.000 zł prowizja + 1.000 zł odsetki) czyli 22,22% kwoty otrzymanej w ramach umowy kredytowej, ale RRSO wyniesie 31,07%[2]. Co to oznacza? Oznacza to, że po to aby suma wszystkich uaktualnionych kosztów kredytu zrównała się z kwotą wypłaconą kredytobiorcy (9.000 zł) należy zastosować stopę procentową w wysokości 31,07%.

III.

Gdyby w analizowanym przykładzie prowizja (1.000 zł) nie została pobrana w momencie przyznania kredytu tylko została w tej kwocie skredytowana wówczas koszt kredytu nadal wynosiłby 2.000 zł, ale kredytobiorca otrzymałby „na rękę” nie 9.000 zł lecz 10.000 zł. Koszt kredytu jako procent wypłaconej kwoty zmniejszyłby się z 22,2% do 20%: (12.000 zł/10.000 zł) – 1 = 0,20 = 20%, a RRSO zmniejszyłoby się do 27,84%. Oznacza to, że suma wszystkich uaktualnionych kosztów kredytu zrównała się z kwotą wypłaconą kredytobiorcy (10.000 zł) jeżeli w obliczeniach zastosujemy stopę procentową w wysokości 27,84%[3].

Jak wynika z analizy powyższych przykładów, spośród dwóch ofert kredytu na tę samą kwotę (10.000 zł), na ten sam okres  (w naszym przykładzie na 1 rok) i o takim samym charakterze rat (założyliśmy raty stałe) należy wybrać ten, którego RRSO jest niższe. Oferta kredytu z RRSO 27,84% będzie dla klienta atrakcyjniejsza, zarówno pod względem wysokości całkowitego kosztu (ujmowanego jako procent otrzymanej kwoty) jak i pod względem rozkładu tego kosztu w czasie, niż oferta kredytu z RRSO 31,07%.

Dla kredytobiorcy nie bez znaczenia jest, czy prowizję związaną z otrzymanym kredytem zapłaci w momencie jego otrzymania (RRSO:31,07%), czy też zostanie ona wliczona w spłacaną comiesięcznie ratę kredytu (RRSO:27,84%). Pobranie prowizji w momencie wypłaty kredytu jest oczywiście sytuacją mniej korzystną dla klienta, bo sprowadza się do tego, że z jednej strony otrzymuje on kwotę kredytu, ale od razu musi "kawałek" tej kwoty oddać w formie prowizji.

Podobnie, nie bez znaczenia jest czy raty kredytu będą stałe czy malejące. Kredyt spłacany ratami malejącymi będzie tańszy od kredytu spłacanego ratami stałymi. Jednakże z uwagi na rozłożenie płatności w czasie, kredyt spłacany ratami malejącymi będzie miał RRSO wyższą niż kredyt spłacany ratami stałymi.

Szczególny charakter RRSO jako stopy procentowej

Na zakończenie, warto zwrócić na pewną szczególną cechę RRSO. Otóż wskaźnik ten obliczany jest przy uwzględnieniu zjawiska zmiany wartości pieniądza w czasie. Dlatego też na RRSO nie można patrzeć jak na potocznie rozumiany koszt kredytu. W analizowanych przykładach, jak widzieliśmy, koszt kredytu w wyrażeniu pieniężnym wynosił każdorazowo 2.000 zł (prowizja + oprocentowanie). W wyrażeniu procentowym w odniesieniu do otrzymanej kwoty wynosił 22,2% lub 20%. RRSO natomiast kształtowała się powyżej procentowo wyrażonego kosztu kredytu.

Zjawisko zmiany wartości pieniądza w czasie jest analogiczne do dobrze znanego efektu perspektywy przestrzennej powodującego, że obiekty dalsze wydają się obserwatorowi mniejsze mimo, że mają tą samą wielkość. Najprościej rzecz ujmując, zjawisko zmiany wartości pieniądza w czasie polega na tym, że wartość aktualna (dzisiejsza) danej kwoty pieniężnej maleje wraz z odległością w czasie: 1.000 zł otrzymane dziś to nie to samo co 1.000 zł, które otrzymamy za rok, czy 1.000 złotych za 10 lat. Oczywiście wartość 1.000 zł za rok będzie mniejsza od wartości 1.000 zł dziś, a wartość 1.000 zł za 10 lat będzie dużo mniejsza niż wartość 1.000 złotych za rok. Wynika to stąd, że na pieniądze odległe w czasie po pierwsze: trzeba poczekać, po drugie: ich siła nabywcza może być mniejsza z uwagi na inflację, a po trzecie: wcale nie mamy pewności, że je otrzymamy.

Na pytanie, co to jest RRSO można odpowiedzieć, że jest to stopa procentowa, którą należy zastosować aby suma zdyskontowanych wszystkich kosztów jakie klient będzie musiał ponieść w związku z kredytem (prowizja, raty kapitałowe, spłata oprocentowania i inne koszty) zrównała się z kwotą wypłaconą na podstawie umowy kredytowej.

Można również powiedzieć, że RRSO jest to wskaźnik określający atrakcyjność kredytu pod względem wysokości łącznych kosztów i ich rozłożenia w czasie.

 

[1]  RRSO = 22,22%  gdyż:    9000 ≈ (1100) x (1+0,2222)-1

[2]  RRSO = 31,07%  gdyż:    9000 ≈ (5500) x (1+0,3107) -0,5 +(5500) x (1+0,3107)-1

[3]  RRSO = 27,84%  gdyż:  10000 ≈ (6000) x (1+0,2784) -0,5 +(6000) x (1+0,2784)-1

Stopa procentowa – czyli co?

Stopa procentowa

Stopa procentowa określa koszt związany z zaciągniętym zobowiązaniem kredytowym lub dochód od oszczędności złożonych na określony czas w instytucji finansowej. Jest to cena, którą trzeba zapłacić za pozyskanie pieniądza, jeśli jest się kredytobiorcą i cena, którą uzyskuje deponent za udostępnienie środków pieniężnych.

W gospodarce polskiej występują trzy rodzaje stóp procentowych:

  1. stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego;
  2. międzybankowe stopy procentowe;
  3. stopy procentowe ustalane przez instytucje finansowe (banki komercyjne, banki spółdzielcze, skok-i oraz firmy pożyczkowe).

Wymienione wyżej stopy procentowe są ze sobą powiązane. Stopy procentowe NBP oddziałują pośrednio na koniunkturę gospodarczą oraz na wysokość międzybankowych stóp procentowych. Koniunktura gospodarcza - poprzez popyt na pieniądz i podaż pieniądza - oddziałuje na wysokość kosztu kredytu i oprocentowanie lokat. Stopa procentowa, która jest podstawą określenia oprocentowania udzielanych kredytów/pożyczek, przyjmowanych lokat i prowadzonych rachunków nazywana jest stopą bazową. W tym charakterze najczęściej wykorzystywane są stopy procentowe NBP oraz międzybankowe stopy procentowe WIBOR/WIBID.

W Kasie Stefczyka nominalne oprocentowanie kredytów/pożyczek oraz lokat ma charakter zmienny oraz stały. Zmienne stopy procentowe ustalane są na dwa sposoby: w oparciu o mechanizm zmiany stóp bazowych lub decyzją Zarządu Kasy Stefczyka. Charakter stóp bazowych pełnią:

  1. stopy procentowe NBP: stopa lombardowa, stopa referencyjna;
  2. międzybankowe stopy procentowe: WIBOR 3M, WIBOR 6M,

Informacja na temat stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego publikowana jest na stronie https://www.nbp.pl/

Informacja na temat stawek referencyjnych WIBOR publikowana jest na stronie https://gpwbenchmark.pl/

Ryzyko stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej, to ryzyko związane z możliwością zmian wielkości raty odsetkowej danego kredytu na skutek zmian stopy procentowej na rynku. Materializacja ryzyka stopy procentowej może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Jest ono związane z niepewnością co do przyszłych kierunków prowadzonej przez bank centralny polityki pieniężnej i wynikających z tego zmiennych oczekiwań uczestników rynku, co do ceny pieniądza w przyszłości. Ryzyko to dotyczy zarówno aktywów oprocentowanych (np. lokat bankowych, obligacji) jak i zaciągniętych zobowiązań oprocentowanych (np. kredytów czy wyemitowanych obligacji).

Zaciągając zobowiązanie kredytowe, Kredytobiorca musi być świadomy konieczności spłaty tego zobowiązania, zazwyczaj w ratach, wraz z należnymi odsetkami i opłatami. Szczegółowe zasady określania oprocentowania, zmiany oprocentowania oraz harmonogram spłaty kredytu zawarte są w umowie kredytowej.

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych uzależniona jest między innymi od wysokości zastosowanego (ustalonego) oprocentowania. Oprocentowanie kredytu wyrażane jest w postaci nominalnej stopy procentowej i może być zmienne lub stałe.

W przypadku, gdy w Umowie obowiązuje oprocentowanie oparte o zmienną stopę procentową, zmiana stopy procentowej może spowodować, że koszty obsługi kredytu mogą wzrosnąć w przypadku wzrostu poziomu stóp procentowych lub zmaleć w sytuacji spadku poziomu stóp procentowych.

W przypadku, gdy w Umowie obowiązuje oprocentowanie oparte o stałą stopę procentową, na skutek wzrostu poziomu stóp procentowych, oprocentowanie będzie dla kredytobiorcy korzystne. Natomiast w sytuacji spadku poziomu stóp procentowych ustalone w Umowie oprocentowanie oparte o stałą stopę procentową będzie dla kredytobiorcy mniej korzystne niż oprocentowanie aktualnie oferowane na rynku usług finansowych.

Przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu kredytu, kredytobiorca powinien uwzględnić możliwość zmiany a zwłaszcza wzrost stóp procentowych. Wzrost stopy procentowej powoduje, że wzrasta wysokość odsetek, a tym samym wysokość całkowitego kosztu kredytu. Wysokość raty może zwiększyć się do tego stopnia, że będzie stanowić istotne obciążenie dla domowego budżetu. Dlatego zaciągając zobowiązanie kredytowe należy sprawdzić czy osiągane dochody wystarczą na pokrycie kosztów kredytu w zależności od wysokości stóp procentowych.

Dokonując wyboru rodzaju oprocentowania należy pamiętać o tym, aby ocenę wariantu uzależnić od aktualnej sytuacji gospodarczej kraju oraz brać pod uwagę przyszłe prognozy oraz długości czasu kredytowania. W okresie trwania kredytu stopy procentowe mogą ulec podwyższeniu, powodując tym samym wzrost wysokości rat kredytowych. Decydując się na kredyt i oceniając jego koszt w kilkuletniej perspektywie bezpieczniej będzie przyjąć, że wysokość rat może wzrosnąć.

Aby samodzielnie obliczyć ratę kredytu i sporządzić harmonogram spłaty kredytu można skorzystać ze wskazówek zawartych w publikacji „Ryzyko stopy procentowej dla klientów instytucji finansowych, czyli co trzeba wiedzieć korzystając z kredytów i depozytów” wydanej nakładem UKNF https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Ryzyko_stopy_procentowej_dla_klientow_instytucji_finansowych_73575.pdf

Zachęcamy członków Kasy Stefczyka do zapoznania się z publikacjami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) na temat ryzyka stopy procentowej zobowiązań kredytowych:

https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/kampanie_informacyjne/ryzyko_stopy_procentowej

https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_UKNF_dot_ryzyka_stop_procentowych_73678.pdf

powrót